مقاله درباره ازدواج در اسلام

فرمت فایل: Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)


بخشی از متن مقاله



«ازدواج در اسلام»


    حضرت محمّد(ص)فرمود: هیچ كانونی در
اسلام بر پا نشده است كه نزد خداوند از كانون ازدواج محبوب تر و عزیزتر باشد.در بینش
اسلامی، مقصود از «ازدواج»، پیوند زناشویی رسمی میان دو جنس مخالف است كه معمولا
بالغ بوده و طبق شرایط شرعی و قانونی لازم انجام گرفته است.


●مقدّمه


بشر از نخستین روزهای حضور خود بر عرصه خاك و شكوفایی جوانه های تأمّل و تدبیر
بر شاخسار حیات، به خوبی دریافته است كه خانواده بهترین مأمن انسان و شایسته ترین
كانون برای تبلور سكون و اطمینان است. این امر نشان می دهد كه خانواده یكی از اساسی
ترین و طبیعی ترین نیازهای انسان به شمار می آید. بسیاری از مشكلات روانی حاصل از
تنش های زندگی روزمرّه توسط یك خانواده سالم و بهنجار التیام یافته، جبران می شود.
به همین دلیل است كه تحقیقات انجام شده در زمینه مسائل خانواده، در مجموع نشان می
دهد كه افراد ازدواج كرده به طور متوسط، سالم تر و خوشحال تر از آنهایی هستند كه
ازدواج نكرده اند.۱ البته خانواده می تواند به شكلی كاملا معكوس، به عنوان منبع
مهم ایجاد تنش در زندگی فرد باشد، ولی اگر معیارهای زندگی سالم در خانواده رعایت
گردد، می توان جلوی تنش ها را سد كرد و خانواده را به تعادل و سلامتی رساند.
ازدواج و موفقیت در آن به عنوان یك واقعه اجتماعی، زیستی و فرهنگی، به دلیل نقش بنیادین
آن در تشكیل خانواده از اهمیتی بسیار برخوردار است، به گونه ای كه می توان گفت:
بدون ازدواج، خانواده مفهوم چندان روشن و واضحی ندارد.۲


ازدواج به عنوان سنگ بنای اولیه خانواده و به عنوان عاملی اساسی برای زوجیت و
همدلی دو جوان و زمینه بالندگی و پیشرفت همسران به شمار می آید و انسان ها می
توانند در سایه اندیشه و ایمان واقعی و در پناه زوجیتی شایسته، با اطمینان و
صلابت، بر ناكامی ها و فراز و نشیب های زندگی چیره شوند و از وادی های شكست، مصمّم
و استوار عبور نمایند و بتوانند از گذرگاه اسفل السافلین به سوی اعلا علّیین، كه
همان مقصود خلقت است، راهی بگشایند. به همین دلیل، متفكران اخلاقی و حقوقی جوامع
بشری درصدد برآمده اند تا بر استحكام این كانون بیفزایند و ازدواج، این سنّت تغییرناپذیر
الهی را در جامعه، هر چه بیشتر تقویت كنند تا انسان ها ازدواج را، كه یك نیاز فطری
و طبیعی نه تنها برای انسان ها، بلكه حتی در میان دیگر موجودات نیز به شكل های
گوناگون وجود دارد، زمینه كسب كمال خویشتن بیابند، و به قول جلال الدین رومی:


بهر آن میل است از ماده ز نر *** تا بود تكمیل كار همدگر


میل اندر مرد و زن حق زان نهاد *** تا بقا یابد جهان زین اتحاد


ساختار ازدواج و سن آن در جوامع با همدیگر متفاوت است و در واقع، هر جامعه ای
با توجه به سبك زندگی و نظام فرهنگی خود، شیوه ها و روش های خاصی در زوجیت به وجود
آورده است. این امر در فرهنگ اسلامی نیز موردتوجه ویژه بوده است، بخصوص توصیه گردیده
است ازدواج در زمان مناسب آن انجام گیرد تا بركات معنوی، روانی، تربیتی و اجتماعی
بیشتری نصیب همسران جوان گردد.


●تعریف «ازدواج»


تعریف های متعددی برای واژه «ازدواج» ارائه شده است كه به یكی از آنها اشاره می
شود: «ازدواج فرایندی است از كنش متقابل بین دو فرد، یك مرد و یك زن، كه برخی شرایط
قانونی را تحقق بخشیده اند و مراسمی برای برگزاری زناشویی خود برپا داشته اند و به
طور كلی، عمل آنان مورد پذیرش قانون قرار گرفته و به آن ازدواج اطلاق شده است.»۳


در بینش اسلامی، مقصود از «ازدواج»، پیوند زناشویی رسمی میان دو جنس مخالف است
كه معمولا بالغ بوده و طبق شرایط شرعی و قانونی لازم انجام گرفته است.


●اهمیت ازدواج


ازدواج هسته اول ایجاد خانواده و به نوبه خود، واحدی در سنگ بنای جامعه انسانی
است. ازدواج زمینه ساز مطلوب ترین فرصت برای زیباترین تلاقی چشم ها، گیراترین
تبادل كلام ها، استوارترین گام ها، تجلّی متعالی ترین ارزش ها و محبوب ترین كانون
نزد خالق متعال است.۴ حضرت محمّد(صلی الله علیه وآله)فرمود: هیچ كانونی در اسلام
بر پا نشده است كه نزد خداوند از كانون ازدواج محبوب تر و عزیزتر باشد.۵


ازدواج و گزینش همسر، انتخاب مطلوب ترین همراه و ترسیم روشن ترین طریق سعادت و
پاسخی مناسب به عالی ترین نیاز فطری انسان یعنی وصول به كمال و سعادت است، و به این
معنا حضرت علی(علیه السلام)اشاره فرمود: هیچ یك از یاران رسول خدا(صلی الله علیه
وآله)ازدواج نكرد، مگر اینكه ایشان پس از ازدواج آنان فرمود: ایمانش كامل شد.۶


ازدواج در منطق قرآن كریم، به وجودآورنده مطمئن ترین و آرام بخش ترین رابطه ها
و آغازگر زندگی همراه با طراوت، مودّت و ایثار است. از آیات و نشانه های قدرت
خداوند این است كه برای انسان از نوع خود، همسرانی آفرید تا در كنار آنان، به
آرامش و سكون نایل آیند و بین آنان دوستی و رحمت قرار داد.۷ در تفسیر این آیه،
گفته شده است: منشأ گرایش مرد به زن و آرمیدن مرد در سایه انس به زن مودّت و رحمتی
است كه خداوند بین آنها برقرار كرده و این مودّت الهی و رحمت خدایی غیر از گرایش
غریزی نر به ماده است كه در حیوانات هم وجود دارد; و از این رهگذر است كه زن محبوب
رسول اكرم(صلی الله علیه وآله)واقع شده است; فرمود: من از دنیای شما، سه چیز را
دوست دارم: زن، بوی خوش و نور چشم من در نماز است.۸ چیزی كه مایه سكون است همان
مودّت و رحمت الهی است كه جاذبه ای معنوی بین زن و مرد ایجاد می كند، وگرنه شهوات
نمی تواند نشانه ای از نشانه های خدا باشد و موجب آرامش گردد.۹ این پیوند مقدّس،
روان پرالتهاب و مضطرب جوان را به ساحل آرامش نزدیك می كند و او را در دریایی از
صفا و مودّت غوطهور می سازد و موجب می شود تا این دو همسر جوان در كنار همدیگر، با
نشاط زندگی مشترك را آغاز كنند. البته این نتیجه وقتی حاصل می گردد كه در انتخاب
همسر و تشكیل خانواده، معیارهای شرعی و اخلاقی رعایت شود.


ازدواج علاوه بر آرامش روانی و ارضای غریزه جنسی، تعهّد و تكامل اجتماعی را در
پی داشته و زمینه ساز بروز استعدادها و توانمندی های نهفته درونی می گردد. شهید
مطهّری درباره نقش ارزنده ازدواج می گوید: «... یك پختگی و پویایی وجود دارد كه جز
در پرتو ازدواج و تشكیل خانواده پیدا نمی شود، در مدرسه پیدا نمی شود، در جهاد با
نفس پیدا نمی شود، در نماز شب پیدا نمی شود; این كمالات را فقط باید در ازدواج و
تشكیل خانواده به دست آورد. و لذا، هیچ وقت نمی شود كه یك كشیش، یك كاردینال به
صورت یك انسان كامل در بیاید، اگر واقعاً در كاردینالی خودش صادق باشد.»۱۰


آیهٔ اللّه مكارم شیرازی در این زمینه
می نویسد: «بعد از ازدواج، شخصیت انسان تبدیل به یك شخصیت اجتماعی می شود و خود را
مسئول حفظ همسر و آبروی خانواده و تأمین وسایل زندگی فرزندان آینده می بیند. به همین
دلیل،تمام ابتكار و استعداد خود را به كار می گیرد و از ظرفیت هایوجودی خود كمال
استفاده را می برد و به بالندگی بیشتری نایل می شود.»۱۱


●آثار تربیتی ازدواج


ازدواج اولین گام یك فرد، برای ایجاد و تكوین زندگی مشترك با فردی از جنس
مخالف است. چنانچه این گام در زمان مناسب و به شكل صحیح و سنجیده برداشته شود،
كاركردهای مناسب و پیامدهای سازنده آن در طول زندگی مشترك ملموس خواهد بود. در این
مقام، به برخی از آثار تربیتی ازدواج به طور گذرا اشاره می شود:


۱. كمالات معنوی


علّامه محمّدتقی جعفری در پاسخ این سؤال راسل كه چرا اسلام این قدر به ازدواج
بها داده و آن را قانون قرار داده، گفته است: «اسلام با ازدواج می خواهد انسان
واقعی به وجود آورد، و مسئله انسان و انسانیت مطرح است.»۱۲


ازدواج در فرهنگ اسلامی، پیوندی مقدّس است كه موجب حفظ دین،۱۳ افزایش ثواب
عبادات،۱۴ و به وجودآورنده مودّت و رحمت است. ازدواج همچنین عاملی مؤثر در حفظ پاك
دامنی و طهارت دل هاست. رسول گرامی(صلی الله علیه وآله)می فرماید:۱۵ هر كس می
خواهد خدا را در حال پاكیزگی و طهارت ملاقات كند به وسیله ازدواج عفّت پیشه
سازد.۱۶ به وسیله ازدواج، یكی از سركش ترین نیروها یعنی غریزه جنسی، ارضا شده، میل
به انحراف در انسان كاهش می یابد و در واقع، هوای نفس، كه منشأ بسیاری از ناهنجاری
هاست، تا حد زیادی مهار می گردد و مهار هوای نفس از یك سو، و رحمت و مودّت الهی كه
در ازدواج حاصل می شود از سوی دیگر، موجب كمال نفس و نورانیت دل می گردد; زیرا كسی
كه به طرف گناه و ناهنجاری نرود و مشمول عنایات الهی باشد، به نورانیت درون و قلب
نایل می گردد.


۲. عفّت و دوری از گناه


در اثر ازدواج غریزه جنسی، كه یكی از قوی ترین غرایز انسانی است، در مسیر طبیعی
خود قرار می گیرد و این پدیده به نوبه خود، موجب می گردد تا انسان از گناهانی كه
به خاطر میل جنسی انجام می دهد تا حد زیادی مصون بماند و هیچ گاه دامن خود را به
روابط جنسی نامشروع، كه از نظر دین جزو گناهان كبیره است، آلوده نسازد. همچنین
ازدواج موجب می گردد تا انسان در مسیر كمال و خودسازی معنوی بیشتر قدم بگذارد و
خود را از گناه دور سازد. پیامبر اكرم(صلی الله علیه وآله)می فرماید: هر كس در
آغاز جوانی ازدواج كند شیطانی كه مأمور اوست فریاد می زند: ای وای! او دو ثلث دینش
را از دسترس من حفظ كرد، و ثلث دیگر را هم می تواند با تقوا حفظ كند.۱۷


حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) همچنین درباره حفظ عفّت به واسطه ازدواج می
فرماید: ای گروه جوانان! هر یك از شما كه می تواند ازدواج كند، اقدام نماید; زیرا
ازدواج موجب می گردد تا چشم و دامن انسان از گناه باز داشته شود و عفّت انسان حفظ
گردد.۱۸


به گفته دانشمندان اخلاق، انگیزه اصلی گناهان و انحرافات اخلاقی و تربیتی، سه
قوّه است: ۱. قوّه شهویه; ۲. قوّه غضبیه; ۳. قوّه وهمیه. این سه قوّه در مرز تعدیل
خود، در وجود انسان برای دفع مفاسد و جلب ارزش ها لازمند. نیروی غضب برای دفاع و
مبارزه با تجاوزات بیگانه، نیروی شهوات در مسیر طبیعی برای بقای نسل و لذت ها و
تفریحات سالم، و نیروی وهمیه برای كسب امور عادی در حدّ طبیعی لازم است. ولی طغیان
و یا تعطیل آنها موجب افراط و تفریط شده، انگیزه انحراف و فساد خواهد گردید.


در قوّه شهویه، مهم ترین عامل تعدیل صحیح آن در شهوت جنسی، «ازدواج» است.
ازدواج موجب كنترل این قوّه شده، آن را از تجاوز و طغیان باز می دارد. وقتی جلوی
طغیان شهوات گرفته شود، زمینه برای كسب عفّت و دوری از گناه مهیّا می گردد و انگیزه
گناه از بین خواهد رفت.


غریزه جنسی مانند آب رودخانه، مایه حیات است. اگر در جلوی آن سدّی بسته شود و
دریچه ای پشت سر آن قرار گیرد، آب های رودخانه، مایه حیات دام ها و گیاهان خواهد
بود و جمع شدن آب نه تنها موجب ضرر و سیلاب نمی گردد، بلكه با باز كردن سد در
هنگام نیاز به آب، می توان از آن استفاده بهینه و منطقی نمود. كنترل شهوات و ارضای
آن از طریق ازدواج، مانند آب رودخانه و پشت سد، مایه حیات و به ارمغان آورنده عفت
و پاك دامنی در جامعه است.۱۹


۳. احساس مسئولیت


انسان تا وقتی تنهاست، بیشتر به فكر خود است و حركت او به سوی بی بندوباری و
هرزگی، چندان دور از انتظار نیست، بخصوص اگر دین نداشته باشد، احساس مسئولیت هم نمی
كند; ولی اگر ازدواج كرد، فكر می كند كه تنها نیست، بلكه پیش وجدان خود، مسئولیت
زن و فرزند نیز را بر عهده دارد. از این رو، حركت او به سوی بی بند و باری دشوار می
نماید و ازدواج مانند سدّی در سر راهش، او را كنترل می كند.


شواهد بسیاری وجود دارد كه جوانان بسیاری پس از ازدواج، سر به راه شده اند و
سبك سری و بیراهه رفتن های گذشته را ترك نموده اند. این سخن نُقل مجالس شده است كه
جوانان ازدواج كرده در گفتار خود می گویند: «ما دیگر ازدواج كرده ایم و مثل سابق
نمی توانیم به هر جا برویم. برای ما كه زن و بچه داریم، عیب است به هر راهی پا
بگذاریم.»


این همان «احساس مسئولیت» است كه به این صورت جلوه می كند. احساس مسئولیت پایه
مراقبت و كنترل و دوری از هرزگی و اعتیاد و سایر انحرافات خواهد شد. احساس مسئولیت
همان وجدان اخلاقی و «نفس لوّامه» است كه نقش بسیاری در پاك زیستی و انضباط رفتاری
دارد.


وجدان اخلاقی و احساس مسئولیت در حقیقت، دادگاه كوچكی در درون جان انسان است.
هنگام كار نیك، احساس آرامش درونی به وجود می آورد و روح انسان را لبریز از شادی و
نشاط می كند، و هنگام خطا و جنایت، طوفانی از غم و اندوه در درون جان پدید می
آورد. چنین احساسی قطعاً نیروی مهمی برای جلب سعادت و دوری از هرگونه انحراف است.
آری، ازدواج صحیح، نقش سازنده ای در ایجاد چنین احساسی در انسان دارد.


●آثار اجتماعی و روان
شناختی ازدواج


۱. آرامش و امنیت خاطر


مهم ترین نیازی كه در پرتو ازدواج، برآورده و تأمین می گردد، نیاز به آرامش و
امنیت خاطر است. این نیاز، كه در سرشت انسان ریشه دارد، چنان قابل توجه است كه
خداوند منّان در قرآن كریم، ایجاد آرامش خاطر از طریق ازدواج را یكی از آیات خود
معرفی كرده است.


بنابراین، همسر موجب آرامش خاطر و امنیت دل است، و جوان را كه در اوایل جوانی
با احساس تنهایی، بیهودگی و نداشتن پناهگاه عاطفی، دست به گریبان است، به جایگاه
امن رهنمون می شود و موجب می گردد تا همسران با اتّكا به همدیگر در مقابل امواج و
گرفتاری های زندگی مقاومت كنند و با امیدبخشیدن به همدیگر، به زندگی محبّت آمیز
خود ادامه دهند.


امام رضا(علیه السلام)درباره فواید همسر شایسته می فرماید: «هیچ منفعتی بهتر
از همسر شایسته نیست; همسری كه وقتی انسان او را می بیند شادمانش گرداند و در موقع
نبودن او، نگهدار ناموس و مالش باشد.»۲۰ یعنی در حضور او، به نوعی او را شادمان می
كند و در غیبت او هم كاری می كند كه اگر شوهر متوجه عمل او گردد شادمان شود.


۲. تولید نسل


یكی از ثمرات بزرگ ازدواج، بقای نسل بشریت است كه مطابق هدف آفرینش است.
همسران جوان از طریق فرزنددار شدن موجب پیوند بین نسل ها می گردند و با پرورش
فرزندان صالح و مؤمن، در اصلاح جامعه انسانی شریك می شوند و روح بندگی خالق متعال
را، كه هدف اساسی خلقت انسان است، در عرصه گیتی گسترش می دهند. پیامبر اكرم(صلی
الله علیه وآله)می فرماید: «ازدواج كنید تا صاحب فرزند شوید. قطعاً من به زیادی
شما در روز قیامت بر امّت های دیگر مباحات می كنم.»۲۱ این نكته بسی واضح و روشن
است كه پیامبر گرامی(صلی الله علیه وآله) به صِرف زیادی جمعیت مباحات نمی كند،
بلكه مباحات پیامبر اعظم(صلی الله علیه وآله) به خاطر جمعیتی است كه بندگی خدا
كرده باشند و از طریق انجام وظایف دینی و انسانی، موجب آبادانی مادی و معنوی جهان
گردند.


۳.سلامت و امنیت اجتماعی


ازدواج و تأسیس كانون خانواده، برای سلامت و امنیت جامعه مفید است و زمینه
ارتكاب جرم و بزه كاری را كم می كند. آماری كه توسط محققان علوم اجتماعی ارائه می
گردد مؤیّد این مطلب است. در یك تحقیق میدانی كه بر ۵۰۰ تن از جوانان انگلستان
انجام گرفت، این نتیجه به دست آمد كه جوانان پس از ازدواج و تشكیل خانواده، كمتر
به انجام اعمال مجرمانه روی می آورند و خلاف كاری و جرم در آنان كاهش می یابد، و
در مقابل، افرادی كه مجرّدند به اعمال خلاف و بزه كاری اجتماعی بیشتری روی می
آورند و زمینه كارهای ناهنجار در آنان بیشتر است.۲۲




*** متن کامل را می توانید بعد از پرداخت آنلاین ، آنی دانلود نمائید، چون فقط تکه هایی از متن به صورت نمونه در این صفحه درج شده است ***